- Besjoch de dia's en klik op dizze ynfoloefening
- Meitsje dêrnei dizze fragen
Yn it skiednislokaal fan De Saad hinget in klok dy't makke is fan in stik hout út it Driezumer bosk. Sa'n tritich jier lyn kaam ik dêr faak om yn it bosk te draven. Op in dei wie de túnman dwaande om in beam yn stikken te seagjen. Ik krige doe in stik as wat fan dy moaie rûne skiven hout mei nei hûs. Ien dêrfan ha ik skaafd en lakt sadatst de jierringen folle better sjen kinst. Der sitte in protte jierringen op, it moat dus in âlde beam west ha doe't er omseage is. Ast better sjochst, dan sjochst tsjokke (dikke) en tinne jierringen. Dat seit wat oer it waar. At it yn in jier in protte reind hat, dan krigest in tsjokke jierring. Sa krigest in ôfwikseling fan tsjokke en tinne jierringen op in rige. It is krekt as mei de streepkeskoade op de dingen dy'tst yn de winkel keapest. Sa'n koade seit dy niks, mar de scanner fan de kassa sjocht sa wat foar produkt it is en wat de priis is. Eltse koade is oars en dat is mei de ôfwikseling fan jierringen ek sa. Oan de hân fan jierringen yn in stik hout kinne argeologen sjen hoe âld it stik hout is en wêr't it stik hout kapt is.
Hjir sjochst in foto fan in skip dat fûn is by Utert. It skip is sa'n 18 meter lang en hast 4 meter breed. It koe sa'n 10 ton lading meinimme. Oan de hân fan de jierringen witte wy no dat it skip boud is fan beammen út de buert fan Utert út ûngefear 1000 nei Kristus. It liket wol wat op in skip fan de Noarmannen, mar soe it ek in Frysk skip wêze kinne? Om dy fraach wat better beäntwurdzje te kinnen, moast wat mear fan de Fryske hannel nei de tiid fan de Romeinen witte.
Yn 450 nei Kristus lutsen de Romeinen harren werom efter de Alpen. De Romeinske diken en sa waarden net mear ûnderholden. It ferfier gie tenei oer it wetter. De Friezen op de terpen hannelen mei oare folken. Sels hienen se fleis, bûter en tsiis genôch, mar weet (tarwe), dêr't se bôle fan bakten, moast ynfierd wurde. De Friezen gongen de see en de rivieren op. It waarden de keapfarders fan Noardeast Europa.
De Noardsee waard fan 450 oant 900 nei Kristus de Mare Frisicum (Fryske See) neamd. Der wienen ek Friezen dy't yn oare plakken wenje gongen. Der ûntstienen Fryske koloanjes yn Ingelân, Denemarken en Sweden en ek lâns de Ryn oant foarby Keulen.
Yn Doarestêd wennen yn de tiid fan Karel de Grutte sawol Friezen as Franken en de stêd hearde soms by Fryslân en dan wer by it Frankyske ryk.
Nei de dea fan Karel de Grutte wie der gjin sterk gesach mear. Noarmannen koenen frij maklik ynfallen yn dizze gebieten dwaan en wêrom soenen se foar dingen betelje at se dy ek maklik stelle koenen. Yn dy tiid is Doarestêd in pear kear plundere troch de Noarmannen. Letter bleau der fan Doarestêd net folle mear oer. Dat kaam net allinne troch de ynfallen fan de Noarmannen mar ek om't de stêd hieltyd fierder fan it wetter ôfrekke. De hannel ferskode nei oare plakken, foaral nei de Súdersee. Plakken as Starum, Kampen en Deventer waarden doe wichtich foar de hannel.
